Unaŋat suli Iñuit uqautchiŋat
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Eskimo%E2%80%93Aleut_-01.svg/360px-Eskimo%E2%80%93Aleut_-01.svg.png)
Unaŋat suli Iñuit uqautchiŋat ukua aŋayuqaaġiit uqautchiġniñ uqaġuuruq Salliñiq Amirikaġmi suli mikiruq ini uumiŋa ikagñiq Asiami. Aŋayuqaaġiitim uqautchiŋat makua Tannapta Nunaanilu, (Alaaskaq) Kanatamilu (Iñuit Nunaŋat) iḷagiruq Nunavut-nilu Kaŋiġniġit Nunanilu (Qakmalialuit Nunaat) salliñiq Kaapiaŋmilu (Nunavik) salliñiq Lapuraturaġlu (Nunatchiavut). Allat nunat-ni: Kalaałłit Nunaanilu Uruusiġlu (Qullim Qikiqtaġruŋa).
Una aŋayuqaaġiit uqautchiġniñ taapkunuqaqtuq malġunik: Iñuit-lu Unaŋat-lu. Unaŋam taapkunuŋa uqautchiqaqtuq atausinik - Unaŋatun, Unaŋat Qikiqtaŋat-nilu Amiġlu uqaġuuruaq. Iñuit taapkunuŋa autaaqtuq malġuukkun: Yupiit uqautchiŋat, ikaġñiġlu kiluaġñiġlu Alaaskaġmilu Qulliġmilu uqaġuurut, suli Iñuit uqautchiŋat, salliñiq Alaaskaġmilu Kanatamilu Kalaałłit Nunaanilu uqaġuurut -- autaaqtut uqautchit-kun iñugiaktuat.
Ini atausiq uqautchiġniñ atausiq, Sirinitun, inillaŋaŋitchuq.
Qanutchiuniq
[edit | edit source]Unaŋatun
[edit | edit source]- Unaŋatun (Unangam Tunuu / Унаӈам тунуу) (40-80-nik unaŋaraaqtuqtit)
- Ikaġñiq-Qitiq uqausit: Atkamiutun, Attumiutun † (1997), Piariŋaġmiutun † (2021), Kivaliġñiq Unaŋatun
- Kivaliġñiġit uqausit: Unalaskamiutun, Amiġmiutun
Iñuit
[edit | edit source]- Sirinitun naagaa Uqaġlistun (Uqeghllistun) † (1997)
- Yupiitun
- Alutiiq (80-nik uqaġuuruat)
- Kuniagalutiiq (Alutiit’stun)
- Chugachiġmiutun (Sugt’stun)
- Yupiitun Qitiq Alaaskaġniñ (5,000-nik uqaġuuruat ±50%)
- Sivaaġmiutun (Cugtun)
- Nunivaaġmiutun (Cugtun) (5–25-nik uqaġuuruat)
- Nuvuqaġmiutun (Nuvuqaghmiistun) (70-nik uqaġuuruat)
- Yuitun (Yuit/Yupigestun) ("Yuit" Uruusiġmi, "Yupigestun" Alaaskaġmi; Chaplino-lu (Sapulinu) Sivuqaġlu)
- Uŋasiġmiutun (Ungazighmiistun) (200-nik uqaġuuruat)
- Sivuqaġmiutun (Sivuqaghmiistun) (400–750-nik uqaġuuruat)
- Alutiiq (80-nik uqaġuuruat)
- Iñuit uqautchiŋat (100,000-nik uqaġuuruat)
- Iñupiatun (salliñiq Alaaskaġmi, 5,000-nik uqaġuuruat ±50%)
- Qawiaraġmiutun naagaa Kiŋikmiutun
- Iñupiatun Salliñiq Alaaskaġniñ (iḷagiruq Uummaġmiutun (Aklavik, Inuvik))
- Qakmalialuktun (ikaġñiq Kanatami; 1,020-nik uqaġuuruat, 2016-m atchiiñiŋami)
- Saliġmiutun (Paulatuk, Sachs Harbour, Tuktoyaktuk)
- Inuinnaqtun (Ulukhaktoŋmi tairuqmiuq Kaŋiġruaġmiutunmik)
- Natchiliŋmiutun (Natchiliŋmiut Nunaat, Nunavut-ni)
- Inuktitun (kivaliġñiq Kanatami; 36,000-nik uqaġuuruat, 2016-m atchiiñiŋami)
- Inuttitun naagaa Nunatchiavummiutitun (Nunatchiavut-ni, 550-nik uqaġuuruat)
- Nunaviŋmiutitun (Nunaviŋmi)
- Qikiqtaaluk nigiani (Kiluliñiq Qikiqtaaluŋmi)
- Qikiqtaaluk uannaŋani naagaa Igluliŋmiutun (Salliñiq Qikiqtaaluŋmi)
- Aiviliŋmiutun (kivaliġñiq qitiq Nunavut-ni)
- Kivalliŋmiutun (uŋalaaġñiq Nunavut-ni)
- Inuktun naagaa Avaniarsuaq (iñuġuit, Kalaałłit Nunaani, 800-nik uqaġuuruat)
- Kalaałłitun (Kalaałłit Nunaani: 50,000-nik uqaġuuruat Kalaałłit Nunaani, 7,000 uqaġuuruat Tianmarġmi
- Kalaałłitun Ikaġñiġniñ (44,000-nik uqaġuuruat)
- Tunumiutun (kivaliġñiq Kalaałłit Nunaani, 3,000-nik uqaġuuruat)
- Iñupiatun (salliñiq Alaaskaġmi, 5,000-nik uqaġuuruat ±50%)
Uqałhaaqtuq uqautchiŋa Iñuit ukua Kalaałitun.
Uqautchit iluqaan inmiŋniñ
[edit | edit source]Sivunġa | Unaŋatun | Kiŋuniq Uqautchiġniñ Iñuit Iluqaan | Sirinitun | Yuitun | Alutiiq | Yupiitun | Saliġmiutun | Inuinnaqtun | Natchiliŋmiutun | Inuktitun | Kalaałitun |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
nukatpiaq (NS, KV, UM)
nugatpiaq (Seward, QW) |
hlax | *aleqa | nukeɫpegaẋ | nukeɫpegaq | nukaɫpiaq | nukaɫpiaq | nukatpiraq | nukatpiaq | nukatpiaq | nukatpiaq (K) | nukappiaq (Salliñiq)
nukapperaq (Ikaġñiq) nugappiaq (Kivaliġñiq) |
panik | *paniɣ | panex | panik | panik | panik | panik | panik | panik | panik | panik | |