Unaŋat suli Iñuit uqautchiŋat

Unaŋat suli Iñuit uqautchiŋat ukua aŋayuqaaġiit uqautchiġniñ uqaġuuruq Salliñiq Amirikaġmi suli mikiruq ini uumiŋa ikagñiq Asiami. Aŋayuqaaġiitim uqautchiŋat makua Tannapta Nunaanilu, (Alaaskaq) Kanatamilu (Iñuit Nunaŋat) iḷagiruq Nunavut-nilu Kaŋiġniġit Nunanilu (Qakmalialuit Nunaat) salliñiq Kaapiaŋmilu (Nunavik) salliñiq Lapuraturaġlu (Nunatchiavut). Allat nunat-ni: Kalaałłit Nunaanilu Uruusiġlu (Qullim Qikiqtaġruŋa).

Una aŋayuqaaġiit uqautchiġniñ taapkunuqaqtuq malġunik: Iñuit-lu Unaŋat-lu. Unaŋam taapkunuŋa uqautchiqaqtuq atausinik - Unaŋatun, Unaŋat Qikiqtaŋat-nilu Amiġlu uqaġuuruaq. Iñuit taapkunuŋa autaaqtuq malġuukkun: Yupiit uqautchiŋat, ikaġñiġlu kiluaġñiġlu Alaaskaġmilu Qulliġmilu uqaġuurut, suli Iñuit uqautchiŋat, salliñiq Alaaskaġmilu Kanatamilu Kalaałłit Nunaanilu uqaġuurut -- autaaqtut uqautchit-kun iñugiaktuat.

Ini atausiq uqautchiġniñ atausiq, Sirinitun, inillaŋaŋitchuq.

Qanutchiuniq

Unaŋatun

• Unaŋatun (Unangam Tunuu / Унаӈам тунуу) (40-80-nik unaŋaraaqtuqtit)
  • Ikaġñiq-Qitiq uqausit: Atkamiutun, Attumiutun † (1997), Piariŋaġmiutun † (2021), Kivaliġñiq Unaŋatun
  • Kivaliġñiġit uqausit: Unalaskamiutun, Amiġmiutun

Iñuit

• Sirinitun naagaa Uqaġlistun (Uqeghllistun) † (1997)
• Yupiitun
  • Alutiiq (80-nik uqaġuuruat)
    • Kuniagalutiiq (Alutiit’stun)
    • Chugachiġmiutun (Sugt’stun)
  • Yupiitun Qitiq Alaaskaġniñ (5,000-nik uqaġuuruat ±50%)
    • Sivaaġmiutun (Cugtun)
    • Nunivaaġmiutun (Cugtun) (5–25-nik uqaġuuruat)
  • Nuvuqaġmiutun (Nuvuqaghmiistun) (70-nik uqaġuuruat)
  • Yuitun (Yuit/Yupigestun) ("Yuit" Uruusiġmi, "Yupigestun" Alaaskaġmi; Chaplino-lu (Sapulinu) Sivuqaġlu)
    • Uŋasiġmiutun (Ungazighmiistun) (200-nik uqaġuuruat)
    • Sivuqaġmiutun (Sivuqaghmiistun) (400–750-nik uqaġuuruat)
• Iñuit uqautchiŋat (100,000-nik uqaġuuruat)
  • Iñupiatun (salliñiq Alaaskaġmi, 5,000-nik uqaġuuruat ±50%)
    • Qawiaraġmiutun naagaa Kiŋikmiutun
    • Iñupiatun Salliñiq Alaaskaġniñ (iḷagiruq Uummaġmiutun (Aklavik, Inuvik))
  • Qakmalialuktun (ikaġñiq Kanatami; 1,020-nik uqaġuuruat, 2016-m atchiiñiŋami)
    • Saliġmiutun (Paulatuk, Sachs Harbour, Tuktoyaktuk)
    • Inuinnaqtun (Ulukhaktoŋmi tairuqmiuq Kaŋiġruaġmiutunmik)
    • Natchiliŋmiutun (Natchiliŋmiut Nunaat, Nunavut-ni)
  • Inuktitun (kivaliġñiq Kanatami; 36,000-nik uqaġuuruat, 2016-m atchiiñiŋami)
    • Inuttitun naagaa Nunatchiavummiutitun (Nunatchiavut-ni, 550-nik uqaġuuruat)
    • Nunaviŋmiutitun (Nunaviŋmi)
    • Qikiqtaaluk nigiani (Kiluliñiq Qikiqtaaluŋmi)
    • Qikiqtaaluk uannaŋani naagaa Igluliŋmiutun (Salliñiq Qikiqtaaluŋmi)
    • Aiviliŋmiutun (kivaliġñiq qitiq Nunavut-ni)
    • Kivalliŋmiutun (uŋalaaġñiq Nunavut-ni)
    • Inuktun naagaa Avaniarsuaq (iñuġuit, Kalaałłit Nunaani, 800-nik uqaġuuruat)
  • Kalaałłitun (Kalaałłit Nunaani: 50,000-nik uqaġuuruat Kalaałłit Nunaani, 7,000 uqaġuuruat Tianmarġmi
    • Kalaałłitun Ikaġñiġniñ (44,000-nik uqaġuuruat)
    • Tunumiutun (kivaliġñiq Kalaałłit Nunaani, 3,000-nik uqaġuuruat)

Uqałhaaqtuq uqautchiŋa Iñuit ukua Kalaałitun.

Uqautchit iluqaan inmiŋniñ

Sivunġa	Unaŋatun	Kiŋuniq Uqautchiġniñ Iñuit Iluqaan	Sirinitun	Yuitun	Alutiiq	Yupiitun	Saliġmiutun	Inuinnaqtun	Natchiliŋmiutun	Inuktitun	Kalaałitun
nukatpiaq (NS, KV, UM) nugatpiaq (Seward, QW)	hlax	*aleqa	nukeɫpegaẋ	nukeɫpegaq	nukaɫpiaq	nukaɫpiaq	nukatpiraq	nukatpiaq	nukatpiaq	nukatpiaq (K) nukappiaq (Q, N, L) nukappiak (L)	nukappiaq (Salliñiq) nukapperaq (Ikaġñiq) nugappiaq (Kivaliġñiq)
panik		*paniɣ	panex	panik	panik	panik	panik	panik	panik	panik	panik